Zespół metaboliczny

Zespół metaboliczny to zbiór dolegliwości i czynników zwiększających ryzyko niektórych chorób, takich jak cukrzyca typu 2, miażdżyca czy choroby sercowo-naczyniowe. Leczony powinien być on wielokierunkowo, w tym istotne znaczenia ma odpowiedni sposób żywienia.

Zespół metaboliczny jest coraz powszechniejszym problemem w społeczeństwach zachodnich. Szacuje się, że w Polsce kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego spełnia już nawet 10 milionów obywateli, co stanowi ponad 1/4 całego społeczeństwa. Można uznać go za jedną z chorób cywilizacyjnych, gdyż za jego występowanie odpowiedzialna jest m.in. nieprawidłowa dieta obfitująca w tłuszcz i cukier.

Czym jest zespół metaboliczny?

Zespół metaboliczny nie jest konkretnym schorzeniem, tylko zestawem określonych czynników, takich jak hiperglikemia, nadciśnienie tętnicze czy otyłość brzuszna. Może mieć więc wiele źródeł, wśród których wymienia się skłonności genetyczne, niezdrową dietę czy siedzący styl życia. O tym, jak duży wpływ na występowanie zespołu metabolicznego ma niewłaściwe żywienie widać m.in. na przykładzie częstości jego występowania w poszczególnych państwach - w Stanach Zjednoczonych jest to ponad 30% obywateli, a Japonii ok. 10%.

Kryteria rozpoznania

Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego zmieniały się bardzo dynamicznie na przestrzeni lat. Obecnie w praktyce najczęściej stosowane są kryteria wyznaczone przez International Diabetes Federation - zakładają one, że zespół metaboliczny można stwierdzić u osób z otyłością brzuszną (dla Europejczyków to obwód talii dla mężczyzn od 94cm, a dla kobiet od 80cm) lub otyłością stwierdzaną przy BMI powyżej 30, którym towarzyszą przynajmniej dwa z określonych odchyleń:

• ciśnienie tętnicze większe lub równe 130/85 mmHg lub zdiagnozowane nadciśnienie tętnicze,
• poziom triglicerydów większy lub równy 150mg/dl lub stwierdzona hiperlipidemia,
• poziom cholesterolu HDL mniejszy niż 40mg/dl u mężczyzn lub 50mg/dl u kobiet,
• stężenie glukozy we krwi na czczo większe lub równe 100mg/dl lub zdiagnozowana cukrzyca typu 2,
• mikroalbuminuria (wydalanie z moczem niewielkich ilości białka),
• hiperurykemia (zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi),
• zwiększone stężenie leptyny we krwi,
• zmniejszone stężenie adiponektyny we krwi,
• zwiększone stężenie inhibitora aktywatora plazminogenu typu 1.

Dieta w zespole metabolicznym

Choć wśród czynników sprzyjających wystąpieniu objawów zespołu metabolicznego wskazuje się m.in. predyspozycje genetyczne badania jasno wskazują, że najważniejszą rolę odgrywa tu dieta - nie bez powodu w Japonii zespół ten stwierdza się procentowo trzykrotnie rzadziej niż w Stanach Zjednoczonych. W Europie, choć wskaźnik występowania zespołu metabolicznego jest wyższy niż w Japonii, jest też na szczęście niższy niż w Ameryce.

Szczególnie negatywny wpływ ma żywność wysokoprzetworzona, która dostarcza nam w bardzo dużych ilościach wysoko oczyszczone węglowodany, nasycone kwasy tłuszczowe oraz tłuszcze trans.

Dieta, którą zaleca się osobom z zespołem metabolicznym opiera się na kilku prostych zasadach:

• regularne spożywanie 4-5 mniejszych posiłków w ciągu dnia, zamiast 2-3 dużych, co wspomaga utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi,
• wyeliminowanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym i zastąpienie jej produktami o niskim IG, takimi jak warzywa, czy pełnoziarniste produkty zbożowe będące źródłem błonnika pokarmowego,
• ograniczenie nasyconych kwasów tłuszczowych - znajdują się przede wszystkim w mięsie i produktach pochodzenia zwierzęcego,
• ograniczenie cholesterolu,
• zwiększenie podaży nienasyconych kwasów tłuszczowych, czyli tzw. zdrowych tłuszczów - to przede wszystkim oleje roślinne, tłuste ryby morskie, awokado i orzechy,
• wyeliminowanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym i zastąpienie jej produktami o niskim IG, takimi jak warzywa, czy pełnoziarniste produkty zbożowe będące źródłem błonnika pokarmowego.

Aktywność fizyczna

Istotnym elementem w terapii zespołu metabolicznego, oprócz właściwego odżywiania, jest także aktywność fizyczna. Ruch pomaga nam utrzymać prawidłową masę ciała, a przecież otyłość jest jednym z kryteriów rozpoznania zespołu.

Aktywność fizyczna wpływa nie tylko na naszą masę ciała - poprawia także krążenie oraz zwiększa dotlenienie wszystkich tkanek i organów, dzięki czemu poprawia ogólny stan i wydolność naszego organizmu. Wyzwala także produkcję endorfin, czyli tzw. hormonów szczęścia.