Witamina A

Witamina A to jedna z najwcześniej odkrytych witamin w historii medycyny - dokonali tego amerykańscy badacze w 1913 roku, choć dzisiejszą nazwę nadano jej dopiero w latach 20. ubiegłego wieku. Skutki jej niedoboru znane były jednak już w starożytności, zarówno w Egipcie, jak i Grecji oraz Rzymie, i określane były jako "kurza ślepota", a leczenie sprowadzało się do spożywania gotowanej lub surowej wątroby zwierzęcej.

Witamina A - co to jest?

Witamina A to termin odnoszący się do kilku związków chemicznych, które należą do grupy karotenoidów, między innymi retinolu i jego pochodnych oraz beta-karotenu. Za najważniejszy z nich uznawany jest retinol - z tego względu nazwy witamina A i retinol bywają stosowane zamiennie.

Witamina A należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, odkładana jest w tkance tłuszczowej i wątrobie. Dzięki temu nieco trudniej jest doprowadzić do jej niedoboru, z kolei nadmiar może okazać się szkodliwy.

Źródła witaminy A

Witamina A występuje w żywności głównie w dwóch postaciach: retinolu w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz beta-karotenu, czyli prowitaminy-A, w produktach pochodzenia roślinnego.

Do cennych źródłem witaminy A zalicza się masło, jajka, mleko i jego przetwory, tłuste ryby, wątrobę i podroby zwierzęce, a także bataty, dynię, jarmuż, szpinak czy rzeżuchę. Z kolei prowitaminę-A znajdziemy między innymi w brzoskwiniach, czerwonej papryce, marchwi, morelach, pomidorach, sałacie, szpinaku, śliwkach czy wiśniach.

Znaczenie witaminy A

Witamina A, podobnie jak wszystkie inne, jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Pełni ona szereg funkcji wpływających na nasze zdrowie:

• wzmacnia układ odpornościowy,
• pomaga zwalczać bakterie i wirusy,
• pomaga zapobiegać zakażeniom,
• pobudza szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek,
• sprzyja zdolnościom regeneracyjnym komórek,
• przyspiesza gojenie ran,
• ogranicza ryzyko rozwoju nowotworów jelita grubego, piersi, płuc i stercza,
• chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami,
• ma kluczowy wpływ na procesy widzenia,
• odpowiada za stan skóry, włosów i paznokci,
• wpływa na potencję u mężczyzn.

Wyniki badań opublikowane w 2010 roku w Pharmacognosy Reviews wykazały, że karotenoidy zwalczają wolne rodniki, czyli wysoce reaktywne cząsteczki, które szkodzą nam wywołując stres oksydacyjny. Stres oksydacyjny z kolei powiązany jest z wieloma chorobami przewlekłymi, takimi jak choroby serca, cukrzyca, nowotwory czy pogorszenie funkcji poznawczych.

Niedobór witaminy A

Na niedobory witaminy A szczególnie narażone są osoby starsze, pracujące przy komputerze, chorujące na mukowiscydozę, kobiety w ciąży, a także alkoholicy i palacze.

Do najczęstszych objawów niedoboru tej witaminy należą:

• obniżona odporność,
• zwiększona podatność na infekcje bakteryjne i wirusowe,
• zahamowanie wzrostu,
• kurza ślepota, czyli złe widzenie po zmierzchu,
• opóźniona akomodacja oka,
• wysychanie rogówki i spojówki oka,
• przesuszona, szorstka skóra,
• trądzik, wypryski,
• wypadanie i zwiększona łamliwość włosów,
• nadmierna kruchość i wolniejszy wzrost paznokci,
• zaburzenia miesiączkowania i płodności u kobiet,
• hamowanie rozwoju plemników u mężczyzn.

Nadmiar witaminy A

Jak już wspominałam witamina A rozpuszcza się w tłuszczach, magazynowana jest więc w tkance tłuszczowej i wątrobie. Zgormadzona w nadmiernej ilości staje się toksyczna. Jej nadmiar może objawiać się między innymi:

• nadpobudliwością,
• drażliwością,
• nudnościami i wymiotami,
• bólami głowy, stawów oraz mięśni,
• światłowstrętem,
• powiększeniem wątroby i zaburzeniami jej funkcjonowania,
• powiększeniem śledziony,
• zmniejszoną zawartością wapnia w kościach,
• zmianami skórnymi o żółtawym zabarwieniu,
• wypadaniem włosów,
• łamliwością paznokci.

Suplementacja witaminy A

Witaminę A większość z nas bez problemu może dostarczyć sobie w odpowiedniej ilości z pożywieniem, nie ma więc potrzeby suplementować jej "na wszelki wypadek", tym bardziej biorąc pod uwagę, że jej nadmiar może nam poważnie zaszkodzić. 

Badania opublikowane w 1999 roku wykazały, że suplementacja beta-karotenem nie daje takich samych efektów prozdrowotnych, co zwiększenie zawartości karotenoidów w diecie, a wręcz przeciwnie - może zwiększać ryzyko rozwoju raka płuc.

Jakakolwiek potencjalna suplementacja powinna być skonsultowana z lekarzem i poprzedzona odpowiednimi badaniami - nie stosujcie suplementów witaminy A na własną rękę.